Nawracające afty a higiena jamy ustnej – co powinieneś wiedzieć?

Nawracające afty mogą występować pojedynczo lub licznie. Są bolesne, utrudniają przeżuwanie lub połykanie pokarmów oraz codzienną pielęgnację jamy ustnej. Tymczasem odpowiednia higienizacja jest niezbędna i uzupełnia proces leczenia oraz ogranicza przypadki nawrotu choroby.  Co warto wiedzieć o higienie jamy ustnej przy aftach? Sprawdź!

Nawracające afty – co to za choroba?

Afty nawracające (RAS – Recurrent Aphthous Stomatitis) to dość częsta, zwłaszcza u osób młodych, przyczyna zmian na błonie śluzowej jamy ustnej o charakterze nieinfekcyjnym. Występują w formie pojedynczych lub mnogich nadżerek albo owrzodzeń pokrytych włóknikowatym, zazwyczaj białym nalotem i otoczonych rąbkiem zapalnym [1]. Mają tendencję do nawrotów: od kilku razy w roku i trwających kilka dni przez pojawiające się co miesiąc i utrzymujące od 3 do 10 dni po chroniczne, niewstępujące w stan remisji [2].

Nawracające afty dzieli się na [2]:

• afty małe (afty Mikulicza): do 1 cm, gojące się bez powikłań;
• afty duże (afty Suttona): powyżej 1 cm, gojące się bardzo długo i pozostawiające blizny;
• afty opryszczkopodobne: drobne i licznie występujące.

Zwykle pojawiają się w jamie ustnej, na języku, policzkach, w okolicach podjęzykowych, na podniebieniu, wokół gardła oraz na wargach [3].

Afty a higiena jamy ustnej – jaki mają związek?

Jama ustna jest stale narażona na uszkodzenia lub naruszenie jej bariery ochronnej. Ze środowiska zewnętrznego mogą się do niej przedostać bakterie, wirusy, grzyby, a także drażniące składniki pokarmowe, urazy mechaniczne, termiczne i chemiczne [2, 5]. Wystąpienie zmian chorobowych na błonie śluzowej jamy ustnej może mieć też charakter ogólnoustrojowy i być oznaką toczących się w organizmie chorób (np. Leśniowskiego-Crohna, celiakii). Pewne jest, że zdrowa jama ustna zostaje zabezpieczona przed działaniem niekorzystnych czynników [5]. Dlatego jej właściwa higienizacja jest niezbędna, by nie doszło do stanów zapalnych. Poza tym w przypadku aft nawracających ważne jest utrzymanie prawidłowej higieny jamy ustnej, by stan zmian się nie pogorszył [2].

Afty nawracające – zasady higieny jamy ustnej

Bez względu na rodzaj zmian aftowych, trzeba zastosować leczenie miejscowe. Jego podstawą jest doprowadzenie jamy ustnej do właściwego stanu higienicznego. Oprócz usunięcia ewentualnych czynników urazowych oraz wdrożenia łagodnej diety, bez ostrych, słonych i kwaśnych pokarmów, należy zadbać o odpowiednie czynności higieniczne [1]. Przede wszystkim w czasie leczenia zmian zaleca się używać łagodnych past do zębów oraz szczoteczek z miękkim włosiem [2].

Poza tym trzeba stosować się do podstawowych zasad właściwej higieny jamy ustnej i zębów. Obejmują one [6]:

• regularne szczotkowanie okrężnymi ruchami dwa razy dziennie przez minimum dwie minuty;
• czyszczenie języka;
• płukanie jamy ustnej oraz nitkowanie zębów wieczorem;
• wymiana szczoteczki nie rzadziej niż raz na dwa miesiące.

Podczas zabiegów higienicznych w jamie ustnej należy postępować delikatnie. Pośpiech nie jest tu wskazany. Zęby i przestrzenie między nimi trzeba szczotkować dokładnie, ale bez dużego nacisku.

Warto mieć na uwadze, że czasami nawracające afty w jamie ustnej są duże i bardzo bolesne. Wtedy trudne jest przeprowadzanie właściwych zabiegów higienizacyjnych. W takich sytuacjach można wykorzystać środki antyseptyczne w postaci płukanek lub żelu [5].

Czy można zapobiegać nawrotom aft?

W zapobieganiu nawrotom aft ważna jest diagnostyka ich przyczyn. Należy potwierdzić lub wykluczyć stan chorobowy, który jest za nie odpowiedzialny. Warto również wykonać badania krwi i sprawdzić poziom kwasu foliowego, żelaza i witaminy B12. Niedobór tych składników w organizmie może prowadzić do powstania aft. Poza stosowaniem miejscowo preparatów o właściwościach przeciwbólowych, przeciwzapalnych i przeciwbakteryjnych, należy zadbać o dokładną i regularną higienę jamy ustnej [6]. Warto również zwrócić uwagę na sytuacje stresowe, ponieważ okazuje się, że długotrwały stres jest czynnikiem predysponującym do częstego występowania aft [2].

Artykuł na zlecenie marki Sachol

Bibliografia:

[1] Nowak M., Nadżerki i owrzodzenia występujące w jamie ustnej – rozpoznanie, leczenie, profilaktyka onkologiczna, 2020 (witryna internetowa: https://www.praktycznastomatologia.pl/artykul/nadzerki-i-owrzodzenia-wystepujace-w-jamie-ustnej-rozpoznanie-leczenie-profilaktyka-onkologiczna (dostęp: 03.08.2023)).

[2] Tyszkiewicz I., Kozłowski Z., Współczesne poglądy na temat leczenia aft nawracających – przegląd piśmiennictwa, Dental Forum, 1/2015/XLIII, s. 83-88.

[3] Kuźnik M., Afty – przyczyny i leczenie, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/choroby-i-leczenie-przyzebia/295854,afty-przyczyny-i-leczenie (dostęp: 03.08.2023)).

[4] Radwan-Oczko M., Charakterystyka i specyfika środowiska jamy ustnej [w:] Kliniczne aspekty leczenia farmakologicznego zmian błony śluzowej jamy ustnej, 2021, s. 13-20.

[5] Kozłowski Z., Konopka T., Wybrane zagadnienia z farmakoterapii chorób błony śluzowej jamy ustnej, Dent. Med. Probl. 2004, 41, 1, 119–123.

[6] Tomaszewska I., Higiena jamy ustnej dorosłych pacjentów, 2016 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/higiena-i-zabiegi-estetyczne/107909,higiena-jamy-ustnej-doroslych-pacjentow (dostęp: 03.08.2023)).