Chrząstka stawowa to ważny element każdego stawu ciała. Warto o nią dbać, ponieważ uszkodzona nie spełnia właściwe swojej funkcji. W efekcie może wywoływać dolegliwości bólowe ze strony stawów. Jakie działania profilaktyczne wdrożyć?
Czym jest chrząstka stawowa?
Chrząstka stawowa, zgodnie ze swoją nazwą, stanowi element budowy stawu. Pokrywa powierzchnię kostną, umożliwiając płynny ruch. Składa się z się komórek chrzęstnych, czyli chondrocytów, włókien kolagenowych, agregatów proteoglikanów oraz macierzy. [1]
Ważnymi cechami chrząstki są jej elastyczność i odporność mechaniczna. [1] Dzięki dużej sprężystości z łatwością się odkształca pod wpływem obciążeń przenoszonych w czasie ruchu stawu. [2] Chrząstka w stawie ma minimalny współczynnik tarcia, dzięki czemu umożliwia swobodny i niezakłócony ruch w stawie. [1]
Funkcja chrząstki stawowej
Chrząstka stawowa to tkanka, która ma duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania stawu. Umożliwia pełny zakres ruchu oraz pochłania naprężenia, na jakie narażone są stawy. [2] Rolą chrząstki stawowej jest:
- przejmowanie obciążeń biomechanicznych,
- absorbowanie wstrząsów,
- ułatwianie ruchu ślizgowego. [1]
Na prawidłowe funkcjonowanie stawu składa się wiele elementów, takich jak właściwa oś ruchu kończyny, prawidłowa zawartość mazi stawowej, stabilność stawu czy znikome tarcie. W tym kontekście bardzo ważnym czynnikiem jest również jakość odżywienia chrząstki stawowej oraz jej idealna gładź. [1]
Schorzenia chrząstki stawowej
Najczęściej występującym schorzeniem chrząstki stawowej jest choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza). Może wystąpić w stawie kolanowym, biodrowym i innych stawach ciała. Rozwija się w wyniku zaburzenia jakości i ilości chrząstki stawowej, której zadaniem jest amortyzowanie ruchów stawu i umożliwienie przesuwania się powierzchni stawowych. [3]
Choroba zwyrodnieniowa występuje powszechnie. Można ją rozpoznać nawet u ponad połowy osób po 40. roku życia, a niemal u co piątej osoby stwierdza się istotne ograniczenie sprawności z jej powodu. [3]
Występuje z podobną częstością u kobiet i mężczyzn. Zmiany zwyrodnieniowe i ubytek tkanki można stwierdzić na zdjęciach radiologicznych u ponad 80% osób po 55. roku życia. Warto mieć świadomość, że nie zawsze muszą one dawać objawy kliniczne. [3]
Zwyrodnieniowe zmiany w chrząstce mogą mieć postać:
- pierwotną – o nieznanej przyczynie,
- wtórną – wywołaną konkretną przyczyną, np. urazem, zakażeniem, reumatoidalnym zapaleniem stawów nagromadzeniem złogów wapnia w chrząstce stawowej, wrodzonymi zaburzeniami czy cukrzycą. [3]
Wskazane jest leczenie zachowawcze, rzadziej leczenie operacyjne polegające na rekonstrukcji chrząstki. [3]
Jak dbać o zdrowie chrząstki stawowej?
Dbanie o zdrowie chrząstki stawowej jest bardzo ważne w każdym wieku. Szczególną uwagę warto mu poświęcić po przekroczeniu 40. roku życia. Trzeba mieć świadomość, ze regeneracja chrząstki stawowej i jej odbudowa czy przeszczep są bardzo trudne – dlatego lepiej działać profilaktycznie. Jakie działania wdrożyć?
Dla zdrowia chrząstki stawowej powinno się przede wszystkim uprawiać regularną aktywność fizyczną. Sport nie powinien jednak powodować dużych przeciążeń stawów (polecane są pływanie, jazda na rowerze, spacery). [3] Jeśli dane czynności nasilają ból stawów, trzeba z nich zrezygnować, by nie obciążać chrząstki.
Wskazane jest także zadbanie o prawidłową masę ciała i – w razie konieczności – zrzucenie zbędnych kilogramów. Nadwaga nadmiernie obciąża stawy, a do prowadzi do szybszego zużywania się chrząstki stawowej. [3] Nie można także lekceważyć bólu stawów. Nawet niezbyt silny może wskazywać na poważne problemy zdrowotne.
Warto także odżywiać chrząstkę, przyjmując preparaty zawierające kolagen lub kwas hialuronowy.
Wdrożenie odpowiednich metod ochrony chrząstki stawowej jest bardzo ważnym elementem przedłużenia żywotności stawu i poprawy jakości życia chorych na chorobę zwyrodnieniową stawów, ale nie tylko. [1]
Na zlecenie marki 4Flex
Bibliografia
- Ciszek B., Morfologia i funkcja chrząstki stawowej, Zakład Anatomii Prawidłowej Centrum Biostruktury Akademii Medycznej w Warszawie, Acta Clinica, Tom 1, Numer 1, 2001: http://zatoka.icm.edu.pl/acclin/vol_1_issue_1/acclin1_art02_ciszek.pdf (dostęp 30.08.2023)
- Marczyński W., Jerzy Białecki J., Kolbuszewski A., Biologiczne i biomechaniczne zapobieganie uszkodzeniom chrząstki stawowej, Praktyczna Ortopedia i Traumatologia, 07/2018: https://www.praktyczna-ortopedia.pl/artykul/biologiczne-i-biomechaniczne-zapobieganie-uszkodzeniom-chrzastki-stawowej (dostęp 30.08.2023)
- Guła Z., Korkosz M., Choroba zwyrodnieniowa stawów, Medycyna praktyczna dla Pacjentów, 2017: https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/65000,choroba-zwyrodnieniowa-stawow (dostęp: 30.08.2023)