by 
Każdy rodzic chce by jego dziecko rozwijało się prawidłowo i było szczęśliwe. Czasem jednak mimo naszych starań nie wszystko przebiega po naszej myśli. Dziecko reaguje zbyt emocjonalnie, nie potrafi się skupić, czujemy, że robi nam “na złość”. Czy wynika to z naszych błędów wychowawczych? Czy oznacza to, że z naszym dzieckiem dzieje się coś niepokojącego? Pragniemy uspokoić. W wielu takich przypadkach mamy po prostu do czynienia z dzieckiem wysoko wrażliwym. W naszym artykule postaramy się wyjaśnić co kryje się pod tym pojęciem oraz podpowiedzieć w jaki sposób możemy pomóc dzieciom, które odczuwają bardziej.
Wysoko wrażliwe dziecko – czyli jakie?
Zanim zaczniemy poruszać kwestię wspierania dziecka wrażliwego warto zacząć od wyjaśnienia co właściwie tkwi się pod tym pojęciem, które często stosowane jest naprzemiennie z High Need Baby, choć nie do końca słusznie. HNB odnosi się bowiem do noworodków i niemowląt, WWD to również dzieci w starszym wieku. Co więcej, problem wysokiej wrażliwości dotyczy nie tylko dzieci, ale również dorosłych. Co równie ważne, nie ma gwarancji, że dziecko HNB będzie miało podobne problemy w przyszłości. Obecnie szacuje się, że wysoko wrażliwe dzieci to ok 10-15 % maluchów. Czym się wyróżniają?
Wysoko wrażliwe dzieci bardzo często doświadczają emocji w sposób bardzo intensywny. Ich radość, smutek, złość czy lęk mogą być wyjątkowo silne i trudne do opanowania. Często reagują również na emocje innych osób, wykazując wysoką empatię. Ponadto bardzo skupiają się na szczegółach i detalach a nadmiar bodźców takich jak światło, kolory czy dżwięki jest dla nich niezwykle stresujący. Bardzo często wykazują wówczas oznaki rozdrażnienia, bywają płaczliwe. Dlatego też bardzo potrzebują stałości i harmonii w swoim życiu, co pozwala im czuć się bezpiecznie. Jednocześnie maluchy te często wyróżnia bogata wyobraźnia i kreatywność. Są świetne w wymyślaniu historii czy rysowaniu. Warto wspomnieć także, że ich podwyższona wrażliwość na bodźce sprawia, że często są refleksyjne, zauważają drobne zmiany – nie tylko w otoczeniu, ale również w emocjach osób, które im towarzyszą. Mówiąc najprościej, wysoko wrażliwe dzieci to niezwykłe istoty, które postrzegają świat w sposób głębszy i bardziej intensywny niż większość rówieśników. Choć może być to dla nich pewnym ograniczeniem i trudnością, jeśli zadbamy o nie odpowiednio i nauczymy się jak je wspierać mają pełną szansę na szczęśliwe dzieciństwo oraz dorosłość.
Dziecko wysoko wrażliwe czy autyzm – jakie są różnice?
Wysoka wrażliwość u dzieci bywa mylona z autyzmem, co bywa przyczyną stresu wielu rodziców. Tymczasem różnice pomiędzy WWD a dzieci w spektrum autyzmu są widoczne i zauważalne. Dziecko wysoko wrażliwe cechuje się dużą wrażliwością na bodźce zewnętrzne i emocjonalne, głębokim przetwarzaniem informacji oraz wyjątkową empatią. Reakcje na bodźce mogą być silne, lecz niekoniecznie wyłączają je z kontaktu społecznego. Tymczasem w przypadku autyzmu, oprócz silnej reakcji na bodźce pojawia się wiele innych trudności w tym właśnie problemy komunikacji werbalnej i niewerbalnej oraz ograniczone zainteresowania oraz powtarzalne zachowania. Dzieci w spektrum autyzmu często mają trudności w nawiązywaniu relacji społecznych oraz w rozumieniu emocji, które odczuwają inni. Dziecko wysoko wrażliwe jest w stanie nie tylko wyczuć zmiany emocji u innych osób, ale również głęboko je analizuje. Dlatego też, często nie ma żadnego problemu z tym, by nawiązać kontakt z drugą osobą i przy tym doskonale ją rozumieć. Zrozumienie tych różnic jest niezwykle ważne, ponieważ każda z grup dzieci wymaga innego podejścia i terapii, by móc jak najlepiej funkcjonować w codziennym życiu.
Typowe cechy dziecka wysoko wrażliwego
Znana psycholog Elaine Aron mówi o czterech cechach wysokiej wrażliwości. Pierwszą z nich jest pogłębiona refleksja, wynikająca z bardzo wnikliwej analizy rzeczywistości. Możemy ją zauważyć nawet u małych dzieci, które reagują nieufnością i pozornym przestrachem na wszelkie zmiany w ich codzienności. Tymczasem, to co my odbieramy za lęk jest tak naprawdę momentem na utrzymanie dystansu i analizę.
Drugą charakterystyczną cechą dzieci wysoko wrażliwych są częste przeciążenia układu nerwowego. W przypadku takich dzieci, wszystkie bodźce i informacje odbierane przez mózg malucha są odbierane jako równie istotne. Brak ignorowania niektórych z nich sprawia, że umysł dziecka pracuje na najwyższych obrotach, przez co często bywa przesilony i wymaga dłuższych chwil odpoczynku.
Wśród typowych cech dziecka wysoko wrażliwego wymienić należy również wysoką reaktywność emocjonalną. U dzieci tych emocje wybuchają szybko i intensywnie, a ich regulowanie bywa trudniejsze i bardziej czasochłonne. Właśnie dlatego potrzebują one specjalnych strategii samoregulacyjnych oraz stałego wsparcia. Ostatnią charakterystyczną cechą dzieci wysoko wrażliwych jest nadmierna wrażliwość sensoryczna, która wynika z umiejętności mózgu osób wysoko wrażliwych do wykrywania subtelnych sygnałów z otoczenia. Teoretycznie możliwość dostrzegania różnego rodzaju bodźców może wydawać się być talentem ułatwiającym codzienność, w praktyce jednak nadmierna wrażliwość na bodźce sensoryczne może powodować dyskomfort a nawet utrudniać codzienne funkcjonowanie.
Wysoko wrażliwe dziecko – przyczyny i objawy
Wysoka wrażliwość u dzieci to zjawisko będące efektem czynników genetycznych i środowiskowych. Przyczyny jego występowania nie są jednoznacznie. Niemniej istnieje kilka teorii na temat wysokiej wrażliwości. Niektóre badania sugerują, że może to mieć związek z dziedziczeniem genów związanych z układem nerwowym oraz zmysłami. Specjaliści uważają także, że środowisko w jakim wychowuje się dziecko również może wpływać na to, w jaki sposób postrzega świat i odbiera bodźce. Najważniejszym jest jednak fakt, że wysoka wrażliwość to cecha, a nie zaburzenie. Choć wysoko wrażliwe dziecko może zmagać się z pewnymi wyzwaniami i problemami odpowiednio wspierane może prawidłowo rozwijać się i funkcjonować w społeczeństwie.
Przejdźmy jednak do objawów, które mogą świadczyć o tym, że dziecko jest wysoko wrażliwe. Jednym z nich są bardzo silnie przeżywane emocje. Maluch może często wybuchać płaczem a jego uspokojenie bywa czasochłonne i trudne. Z drugiej jednak strony dzieci wysoko wrażliwe cieszą się “całym ciałem” i łatwo wpadają w uczucie euforii. Słowem – ich emocje są bardzo intensywne. Ponadto, wysoko wrażliwe dzieci cechuje trudność w podejmowaniu decyzji. Są bardzo refleksyjne, szczegółowo analizują każdy temat, rozważają za i przeciw. Potrzebują również więcej czasu by przyzwyczaić się do nowego miejsca, sytuacji czy osób w swoim otoczeniu. Dzieci wysoko wrażliwe często zadają skomplikowane pytania, mają bardzo głębokie przemyślenia – często wybiegające ponad zwyczajne refleksje dla danego wieku. Mogą także używać skomplikowanego, wyszukanego słownictwa. Bardzo często zmagają się z przebodźcowaniem, które objawia się drażliwością oraz szybszym męczeniem się. Zdecydowanie chętniej wybierają spokojne i ciche zabawy, nie przepadają za działaniami w grupie oraz są bardzo wrażliwe na działanie pod presją oraz krytykę.
Jak wspierać dziecko wysoko wrażliwe?
Rodzice dzieci, które uznane zostały za wysoko wrażliwe często mają wiele pytań i wątpliwości dotyczących tego, jak postępować z maluchem by ułatwić mu codzienne funkcjonowanie. Tymczasem wspieranie takiego dziecka nie musi być wcale trudne. Kluczowe znaczenie ma zrozumienie i akceptacja, że dziecko nieco inaczej postrzega rzeczywistość, jest ona dla niego znacznie bardziej intensywna. Dlatego też chcąc wspierać swoją pociechę powinniśmy tworzyć dla niej bezpieczne otoczenie, w którym może pozwolić sobie na przeżywanie emocji bez oceniania. Unikamy presji, krytyki oraz narażenia na nadmierne bodźce. Wprowadzenie dobrze znanej rutyny, opracowanie skutecznych sposobów na opanowanie emocji – zarówno pozytywnych, jak i negatywnych pozwoli dziecku czuć się spokojnie i bezpiecznie. Ponadto ogromne znaczenie ma komunikacja z dzieckiem. Pozwalajmy mu mówić o swoich emocjach i przemyśleniach, rozmawiajmy jak najczęściej, podpowiadajmy w jaki sposób może poradzić sobie z tym, co dla niego trudne lub drażniące.
Wysoko wrażliwe dziecko – jak wygląda terapia?
Zdarza się, że dziecko wysoko wrażliwe nie jest w stanie poradzić sobie samodzielnie z natłokiem bodźców i emocji nawet z pomocą swoich rodziców. W takiej sytuacji warto zastanowić się nad profesjonalnym wsparciem. Terapia jest skutecznym narzędziem pomagającym im radzić sobie z intensywnymi emocjami, rozwijać umiejętności samoregulacji oraz budować zdrowe relacje społeczne. Istnieje wiele podejść terapeutycznych, które możemy wykorzystać w przypadku WWD. Kluczowe znaczenie ma dopasowanie jej nurtu do potrzeb danego dziecka. Bardzo często wykorzystywana jest terapia sensoryczna, która opiera się na aktywnościach i ćwiczeniach sensorycznych, podczas których dziecko obcuje z różnego rodzaju bodźcami. Pozwala mu to w kontrolowany sposób nauczyć się przetwarzać bodźce z otoczenia i radzić sobie w sytuacji gdy jest ich dla niego zbyt wiele. Kolejnym sposobem terapii jest terapia behawioralna, podczas której dziecko uczy się radzenia sobie z trudnymi emocjami oraz poznaje techniki uspokajające i samoregulacyjne, dzięki którym jest w stanie je opanować.
Dziecko wysoko wrażliwe w przedszkolu i szkole – czego się spodziewać?
Rozpoczęcie nauki przedszkolnej lub szkolnej to spore wyzwanie dla dziecka wysoko wrażliwego oraz jego rodziców. Maluch znajdzie się w całkowicie nowej rzeczywistości a ilość bodźców, z jaką będzie musiał się zmagać może być dla niego przytłaczająca. Warto więc mieć świadomość, że możemy spodziewać się pewnych trudności na tym etapie. Dziecko może być przebodźcowane, przemęczone, drażliwe i łatwo wybuchać płaczem. Może także potrzebować nieco więcej czasu aby zaaklimatyzować się w nowym środowisku. Kluczowe znaczenie ma więc współpraca z nauczycielami. Warto poinformować ich o tym, że dziecko może reagować silniej na zmiany, nowe sytuacje czy bodźce sensoryczne. Wspólnie warto opracować plan działania oraz strategie, które mogą pomóc w przeciwdziałaniu nadmiernemu przeciążeniu emocjonalnemu.
Lekarz pediatra i mama trójki dzieci. Chętnie dzielę się poradami o wychowaniu dzieci, ciąży i karmieniu piersią. Jestem tutaj, żeby dbać o Wasze pociechy!
